La historia dil vischinadi da Rabius sebasa sin ils cudischs da protocol che dateschan naven dalla fundaziun dils 5 da mars 1886, scret da lezzas uras cun plema e cun bia schnurchels e buca lev da leger. Igl intent e lavur dil vischinadi ein stai stipulai els statuts, ch’ein pliras gadas vegni revedi.

Il num Rabius vegn numnaus en scartiras veglias «Rubis, Rabiosus, Rablius, Rabgius ni Rubius» e che vul dir igl ual ravgiau. Rabius vegn l’empema gada numnaus en in document digl onn 1203. Ils dus uals dalla Val Luven e dalla Val Rabius han purtau al vitg meinsvart fastedis tier grondas draccas e stempraus. La bova dils 19-7-1920 ella Val Luven ha destruiu casa e luvratoris. Sil di suenter 67 onns ils 19-7-1987 ei ina bova vegnida a val ella Val Rabius ed ella Val Luven che ha purtau bia material e destruiu e lavau suto il trassé dalla viafer retica naven dalla staziun anenviars. Ei haveva pluviu siat dis nuninterrutamein ed il di da perdanonza ein las bovas vegnidas a val e tala fiasta ha stuiu vegnir sistida. In trest di ei stau pils da Rabius il barschament dils 5-3-1886. Il fiug haveva intschendrau la fabrica veglia baghegiada ils 1837 dils frars Maissen ella Val Luven e las brastgas apportadas d’in ferm vent han mess il tetg dalla baselgia cul pign clutger en flommas, la casa parvenda e la casa da scola ein vegnidas destruidas per gronda part. Grazia als pumpiers dallas vischnauncas da Sumvitg, Trun, Mustér e da Glion han las casas e clavaus ella vischinonza saviu venir spindrai.

Il vischinadi da Rabius, ina fracziun dalla vischnaunca da Sumvitg, fa alla vischnaunca la damonda per construir in agen santeri e per la separaziun dalla filiala Pleiv da Rabius dalla Pleiv Matrice da Sumvitg. Ils motivs per quella separaziun ein bein stai il spért d’independenza e la schientscha da saver administrar sez ils fatgs che pertuccan vischinadi e pleiv da Rabius. Perquei ei vegniu scret in decret da dismembraziun u separaziun en romontsch da sur dr. Gion Cahannes ed igl uestg ha suttascret e sigilau il document. Avon la separaziun vegnevan ils morts satrai el santeri a Sumvitg e tuttas fiastas ecclesiasticas e messas dalla dumengia vegnevan tenidas giu a Sumvitg.

Dils onns 1886-1960 vegneva il president dil vischinadi numnaus «cauvitg» ed il president dalla pleiv «ugau baselgia» e che funcziunava era sco cassier. Sper igl ugau baselgia deva ei aunc in ugau parvenda cun la funcziun da haver quittau dallas ulteriuras cussas che appartenevan agl extern dalla baselgia. Il cudisch gries da protocols cuntegn las radunonzas dil Vischinadi sco era talas dalla Pleiv. Il protocolist stueva haver funcziun dubla sco ins sa constattar. Pertgei ils protocols ein vegni screts cun la medema scartira ton tier il Vischinadi sco era tier la Pleiv ed ein mai suttascrets dil protocolist.

L’entschatta dall’industria da lenn datescha digl onn 1837. La vischnaunca lubescha a Toni Mudest Maissen d’ereger ina resgia sin pastira sper igl ual da Luven e da far diever dall’aua per recaltgar la forza per mover las maschinas. Cundiziun ch’ils purs hagien avund’aua per schuar lur praus en onns da schitgira. L’interpresa da baghegiar Beer SA ei vegnida fundada igl onn 1840, ella exista aunc oz e vegn menada dalla 6avla generaziun cun bien success. Da gliez temps dominava tier nus il puresser e mintg’autra famigia menava in bein puril. Oz ei quei semidau cumpleinamein ed en nies vischinadi dat ei oz mo aunc 5 famiglias purilas.

Il vitg da Rabius cun ses uclauns formeschan il vischinadi da Rabius ch’ei ina fracziun dalla vischnaunca da Sumvitg. Il vischinadi s’occupescha da tuts pensums che sepresentan sin siu territori ed ein buca surschai ad in u l’auter organ, ni ch’ein delegai ad el entras la radunonza ni la suprastonza communala. La radunonza generala duei vegnir tenida giu mintga 3 onns, ca. 15 dis avon la radunonza d’elecziuns communalas. Il president vegn elegius ord il miez dils vischins da Rabius. Igl actuar dalla Pleiv Rabius ei dil medem mument era actuar dil vischinadi. Il cassier ed ils revisurs dalla Corporaziun d’aua e glisch Rabius ein dil medem mument era cassier e revisurs dil vischinadi da Rabius.

Ils schabetgs el vischinadi: 1964 obtegn il vitg da Rabius la bein desiderada casa da scola nova che survescha e porscha als scolars in bi e bien ambient da scolaziun. Era las uniuns culturalas san far diever dallas localitads per lur exercezis.
1986 ei vegniu rimnau suttascripziuns el vitg per ina iniziativa da mantener ils mirs vegls da crappa dalla via Gassa denter la Fravia e Chistrisch. Igl architect dalla casa da Fidel Deflorin haveva pretediu che tals vegnien dismess. La damonda ei vegnida empalada vinavon alla vischnaunca. Anavos ei vegniu la risposta ch’ei setracti cheu da mirs da crappa che sesanflien sin terren privat ed aschia ein tals restai vinavon en siu liug.
1995 han entginas famiglias el vitg giu dumandau il vischinadi da procurrar tier la vischnaunca per ina plazza da giug per affons. Ella ei vegnida procurada entadem il plaz scola per agen diever ed installaziun dils utensils ch’ei drova sin basa privata.
1998 ei vegniu dumandau il vischinadi per la dismessa e niev plaz dalla fontauna dil vitg (d’Alfons Tuor) muort la survesta per la sviada dalla via Cavivens impedida. Il cantun ha cheu priu posiziun. Il dismetter il mir sut dalla fontauna fuss cumbinaus cun entginas rescas ed ei fetgi buca basegns d’ina disloccaziun dalla fontauna.
2000 ei vegniu fatg protesta pertuccont la revisiun parziala dalla planisaziun locala a Marias Rabius.
2020 Cun l’entschatta digl onn ein las duas uniuns: Vischinadi Rabius e las Uniuns reunidas Rabius vegnidas dissoladas ed ins ha fundau ina nov’uniun cul num «Rabius anavon».

Il vischinadi ha era il pensum d’organisar las fiastas da tals convischins che han obteniu sin basa politica, culturala ni professiunala e spezials giubileums aultas prestaziuns ed arbagias sur nos cunfins ora.

LM52